Lập Quy hoạch chi tiết xây dựng Di tích lịch sử cấp quốc gia Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ để bảo tồn và phát huy di sản của Đào Duy Từ, góp phần vào việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng và lịch sử văn hóa của dân tộc.

UBND thị xã Hoài Nhơn vừa có tờ trình xin chủ trương lập Quy hoạch chi tiết xây dựng Di tích lịch sử cấp quốc gia Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ tại phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định.

Đào Duy Từ (1572-1634) sinh ra trong thời kỳ đầy biến động của lịch sử Việt Nam, khi đất nước chia cắt giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài. Ông là con trai của Đào Tá Hán, một người thuộc tầng lớp hương chức trong làng. Tuy nhiên, do xuất thân từ gia đình hát bội, Đào Duy Từ bị kỳ thị bởi triều đình Lê-Trịnh ở Đàng Ngoài, khiến ông không thể tham dự khoa cử dù có tài năng nổi trội. Điều này dẫn đến quyết định mang tính bước ngoặt của Đào Duy Từ, khi ông chọn con đường di cư vào Đàng Trong, tìm kiếm cơ hội dưới triều Nguyễn.

Trong bối cảnh lịch sử đầy biến động của cuối thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17, với những cuộc phân tranh giữa Trịnh và Nguyễn, Đào Duy Từ đã khẳng định tài năng và tầm ảnh hưởng của mình không chỉ trên lĩnh vực quân sự mà còn về chính trị và văn hóa. Ông để lại dấu ấn sâu sắc qua các công trình như lũy Trường Dục và lũy Thầy, cũng như các tác phẩm kinh điển như "Hổ trướng khu cơ" – một trong những cuốn binh thư nổi tiếng của Việt Nam.

Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ hiện nay tọa lạc tại khu phố Ngọc Sơn Nam, phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định. Đây là một di tích văn hóa lịch sử quan trọng, nơi tưởng nhớ và tôn vinh công lao của Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ – người được chúa Nguyễn phong làm “Hiệp đồng mưu đức công thần, đặc tiến Kim tử Vinh Lộc đại phu”.

Quá trình hình thành và phát triển của Đền thờ Đào Duy Từ gắn liền với sự phát triển của thị xã Hoài Nhơn, một vùng đất có vị trí chiến lược quan trọng trong lịch sử. Đền thờ được xây dựng vào năm Tự Đức thứ 12 (1859) và trải qua nhiều lần trùng tu, hiện nay là một điểm đến quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa lịch sử của dân tộc. Đền thờ có giá trị đặc biệt không chỉ về mặt kiến trúc mà còn về mặt lịch sử, văn hóa.

Mặt khác, Đào Duy Từ cũng là người có công lớn trong việc hình thành và phát triển nghệ thuật Tuồng, một loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống của Việt Nam. Nghệ thuật Tuồng được ông sáng lập và truyền dạy, trở thành di sản văn hóa quan trọng của dân tộc.

Hiện nay, Đoàn nghệ thuật Tuồng Hoài Nhơn vẫn duy trì và phát triển loại hình nghệ thuật này, tuy nhiên, đội ngũ nghệ nhân còn thiếu sự kế thừa từ thế hệ trẻ. Ngoài ra, nghệ thuật Bài chòi cũng là một loại hình nghệ thuật dân gian khác, cũng được bảo tồn và phát huy tại Bình Định. Bài chòi đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Tại thị xã Hoài Nhơn, các hoạt động liên quan đến Bài chòi vẫn diễn ra thường xuyên, nhưng cần có sự đầu tư và quan tâm hơn để đảm bảo sự phát triển bền vững của loại hình nghệ thuật này.

Theo ông Lê Minh Đức, Phó Chủ tịch UBND thị xã Hoài Nhơn chia sẻ thì việc quy hoạch và đầu tư xây dựng Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ, nhằm mục tiêu nâng cao giá trị văn hóa lịch sử và bảo tồn văn hóa phi vật thể để phục vụ nhu cầu tìm hiểu của Nhân dân, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các sự kiện văn hóa, chính trị quan trọng của thị xã Hoài Nhơn. Việc đầu tư này cũng là cần thiết để bảo tồn và phát huy di sản của Đào Duy Từ, góp phần vào việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng và lịch sử văn hóa của dân tộc.

Hiện tại, khu vực đền thờ vẫn chưa được quy hoạch toàn diện, với nhiều diện tích chưa được quản lý chặt chẽ, cây cối mọc tự nhiên chưa được khai thác hợp lý, dẫn đến tình trạng môi trường bị ảnh hưởng. Do đó, việc lập quy hoạch và đầu tư xây dựng có tính ổn định, lâu dài là yêu cầu cấp bách nhằm bảo vệ và phát triển di tích này, xứng tầm với vị thế của một danh nhân văn hóa lỗi lạc, cũng như đáp ứng tốt các nhu cầu văn hóa, tinh thần của người dân địa phương.

Để có cơ sở quản lý và đầu tư xây dựng mở rộng, bảo quản, tôn tạo di tích, đồng thời Thực hiện Kết luận số 367, ngày 9/5/2024 của Ban Thường vụ Thị ủy Hoài Nhơn về việc triển khai tổ chức thực hiện ý tưởng quy hoạch mở rộng Di tích lịch sử cấp quốc gia Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ, UBND thị xã Hoài Nhơn trình Sở Văn hóa – Thể thao, Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND tỉnh Bình Định xem xét cho chủ trương triển khai lập quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 đồ án Quy hoạch chi tiết xây dựng di tích lịch sử cấp quốc gia Đền thờ Danh nhân Văn hóa Đào Duy Từ tại phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định.

Tổng diện tích quy hoạch khoảng 5,3ha, phạm vi nghiên cứu quy hoạch di tích nằm trên địa bàn phường Hoài Thanh Tây, cách trung tâm thị xã Hoài Nhơn khoảng 9km về phía Đông Nam. Khu vực này tiếp giáp với phường Hoài Hảo, phường Hoài Tân, phường Tam Quan Nam và phường Hoài Thanh, tiếp cận thuận lợi với trục đường chính kết nối giữa phường Hoài Thanh Tây và các khu vực lân cận. Hệ thống giao thông hiện tại là đường bê tông nhựa có lộ giới khoảng 30m, thuận tiện cho việc kết nối với các xã phường lân cận và thị xã Hoài Nhơn.