Bình Định – vùng đất võ không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử và truyền thống anh hùng mà còn được biết đến như cái nôi của ẩm thực đầy tinh tế. Trong số đó, Chình Mun Châu Trúc, loài cá quý hiếm từ đầm Trà Ổ, được ví như “sản vật tiến vua” nhờ hương vị độc đáo và giá trị dinh dưỡng vượt trội. Không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương, cá Chình mun còn là biểu tượng của sự giao hòa giữa thiên nhiên và nghệ thuật ẩm thực, thu hút thực khách gần xa đến khám phá và thưởng thức.

Đặc điểm của cá Chình mun Châu Trúc

Chình Mun Châu Trúc là một loại cá đặc trưng của vùng đất Bình Định, đặc biệt là ở đầm Trà Ổ, còn gọi là đầm Châu Trúc thuộc huyện Phù Mỹ. Gọi là cá Chình mun có lẽ vì da nó đen như gỗ mun, nổi tiếng với thân mình trơn bóng không vảy, thịt ngọt chắc và giá trị dinh dưỡng cao. Đây là loài cá thuộc họ nhà lươn và rắn, thường sống tại các vùng nước nông chứa bùn như đầm phá, kênh rạch hạ lưu.

Loại cá này có kích thước đáng kinh ngạc, dài gần 1 mét và to ngang bắp đùi người trưởng thành, với những cá thể nuôi lâu năm thậm chí còn lớn hơn. Chình Mun đặc biệt quý hiếm, chủ yếu được khai thác theo mùa vụ, làm cho giá trị kinh tế và độ hấp dẫn của nó tăng cao trên thị trường.

Vùng đầm Châu Trúc - Nơi Chình mun sinh sống

Đầm Châu Trúc, (hay đầm Trà Ổ) nằm tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, là một dạng đầm hồ đặc trưng với lối dẫn nước ra biển tại cửa Hà Ra. Diện tích mặt nước của đầm biến đổi theo mùa, từ khoảng 1.200 đến 1.600 ha. Vào thời kỳ khô hạn, diện tích nước đầm có thể thu hẹp đáng kể, chỉ còn gần 300 ha. Còn mùa lũ, mặt nước đầm sẽ dềnh lên 1.600 ha.

Trước khi hòa vào biển lớn, dòng nước từ đầm len lỏi qua một đoạn dài khoảng 5km, tạo thành một khúc sông nhỏ, được người dân gọi là sông Châu Trúc.

Điểm đặc biệt của đầm Châu Trúc nằm ở cửa Hà Ra – nơi chỉ được mở tạm thời khi có mưa và dần bị đắp lại vào những tháng khô hạn. Đặc điểm tự nhiên này đã tạo nên một môi trường khác biệt, không giống với các đầm nước ngọt ven biển khác ở miền Trung. Môi trường đặc biệt này là nơi lý tưởng cho cá Chình Mun sinh sống và phát triển, góp phần làm nên danh tiếng của đầm Trà Ổ trong lòng thực khách gần xa.

Giá trị đặc biệt và độ hiếm có của Chình mun

Từ khi đập ngăn mặn Hoà Tân được xây dựng năm 1978, hệ sinh thái đặc trưng của đầm Châu Trúc bị ảnh hưởng. Điều này khiến chình mun hiếm dần do thiếu môi trường di cư tự nhiên từ biển vào đầm trong mùa giao phối.

Những ngày nắng không có nhiều phù sa thì Chình mun ít khi xuất hiện. Khi cơn lũ đầu mùa đến (mùa mưa, khoảng tháng 10 đến tháng 11), chúng sẽ xuất hiện rộ lên theo nước và phù sa.

Chình mun Châu Trúc không chỉ nổi bật với vẻ ngoài đen bóng như gỗ mun mà còn là “ngôi sao” trong các bữa tiệc ẩm thực cao cấp. Thịt cá bổ dưỡng, lớp nhớt bên ngoài thân chứa nhiều giá trị y học, thường được sử dụng để chế biến các món ăn phong phú.

Những món ngon từ cá Chình mun

Nhờ hương vị độc đáo và giá trị cao, cá chình mun được ví như “cực phẩm” trong làng ẩm thực, sánh ngang với cá hương Lạng Sơn hay cá chép Tây Hồ (Trung Quốc). Những món ngon từ cá Chình mun có thể kể đến như:

Chình mun ngâm rượu Bàu Đá

Chình mun được làm sạch và ngâm trong rượu Bàu Đá từ 2 tháng trở lên. Món rượu này không chỉ trở thành đặc sản độc lạ mà còn được sử dụng như bài thuốc dân gian giúp bổ thận, giảm nhức mỏi và tăng cường sức khỏe.

Chình mun nướng than hồng

Món chình mun nướng được xem là đỉnh cao của nghệ thuật ẩm thực tại đầm Châu Trúc. Thịt cá được ướp cùng các gia vị tự nhiên như sả, gừng, hành khô và nghệ sẻ – loại nghệ tươi thơm nồng đặc trưng của vùng. 

Khi nướng trên than hồng, miếng cá dần chín vàng, lớp mỡ dưới da tan chảy, tỏa ra hương thơm quyến rũ từ gừng, tỏi, và sả. Thịt chình dai giòn, mang đến cảm giác sảng khoái khó quên.

Chình mun nấu măng chua

Món chình mun nấu măng hoặc kho lá giang được ưa chuộng bởi vị thanh mát, chua nhẹ, rất thích hợp để giải rượu. Phương pháp nấu đơn giản, chú trọng ninh kỹ để thịt cá tiết ra vị ngọt tự nhiên. Chỉ một thìa nước canh cũng đủ khiến thực khách cảm nhận được trọn vẹn hương vị tinh tế của đặc sản này.

Chình mun om chuối đậu

Chình mun om chuối đậu là món ăn truyền thống, mang đậm hương vị đặc trưng của Bình Định. Thịt chình thơm béo kết hợp với chuối non, đậu phụ và nước dừa xiêm tạo nên một tô canh đậm đà, thơm ngậy. Thêm chút rau mùi, ớt và đậu phộng rang để hoàn thiện hương vị. Đây là món ăn không chỉ làm say lòng thực khách mà còn khiến bất kỳ ai từng thưởng thức phải nhớ mãi.

Chình Mun Châu Trúc không chỉ là một món đặc sản đậm chất Bình Định mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực của vùng đất này. Sự khéo léo trong cách chế biến và giá trị dinh dưỡng đã đưa cá chình mun vào hàng ngũ “sản vật tiến vua”, xứng đáng để bạn một lần thưởng thức khi đến với Bình Định.

Gu Vietnam