Bình Định - vùng đất võ thuật nổi tiếng của Việt Nam, không chỉ là nơi sản sinh những bậc thầy võ học mà còn gìn giữ nhiều lễ hội truyền thống độc đáo. Trong đó, Lễ hội Đổ Giàn là một biểu tượng văn hóa đặc sắc, kết tinh tinh thần thượng võ và tín ngưỡng dân gian của người dân nơi đây. Hãy cùng Đồng hương Bình 
Định khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và những hoạt động đặc biệt của lễ hội này!
Nguồn gốc và ý nghĩa của Lễ hội Đổ Giàn
Lễ hội Đổ Giàn An Thái, một nét văn hóa đặc trưng lâu đời tại An Thái - Nhơn Phúc, thị xã An Nhơn (Bình Định), là sự kiện kết hợp giữa hoạt động văn hóa tinh thần và thể thao của người dân địa phương. Với những giá trị độc đáo, lễ hội không chỉ in sâu trong đời sống tinh thần của cộng đồng từ bao thế hệ mà còn được công nhận là một trong 100 lễ hội đặc sắc nhất của Việt Nam. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, vào trung tuần tháng 7 âm lịch của các năm Tỵ, Dậu, Sửu trong thế kỷ XX, tại Ngũ Bang Hội Quán thuộc thị tứ An Thái, tỉnh Bình Định, một lễ hội truyền thống được tổ chức với quy mô lớn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước. Lễ hội này bao gồm nghi thức xô cỗ và đổ giàn, từ đó toàn bộ sự kiện được gọi chung là Lễ hội Đổ Giàn.

Theo lời kể của các vị lão thành tại Ngũ Bang Hội Quán, Lễ hội Đổ Giàn được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1933 (Quý Dậu), sau đó tiếp tục diễn ra vào các năm 1937 (Đinh Sửu) và 1941 (Tân Tỵ). Tuy nhiên, từ năm 1945 trở đi, do đất nước chìm trong chiến tranh, lễ hội không thể tiếp tục tổ chức, dẫn đến tình trạng mai một dần. Theo ông Nguyễn Văn Ngọc, đến năm 1989 (Kỷ Tỵ), thị xã An Nhơn đã khôi phục một số nghi thức và chi tiết của Lễ hội Đổ Giàn, nhưng chỉ dưới hình thức sân khấu hóa.  
Năm 2005, Lễ hội Đổ Giàn tại chùa Bà được tái hiện quy mô lớn từ ngày 14 đến 16 tháng 7 âm lịch. Các nghi thức truyền thống được tổ chức bao gồm: Lễ rước nước, rước cỗ, rước Phật, rước hương, chưng cộ đất (dùng xe có bánh gỗ dựng cảnh để tái hiện các tích truyện như thầy trò Tam Tạng đánh Ngưu Ma Vương, Bà La Sát, Hồng Hài Nhi hoặc cảnh Thiên Hậu Thánh Mẫu cứu nạn), lễ rước đèn múa lân và nghi thức cúng chay ba ngọ liên tục trong ba ngày.  

Sau khi hoàn thành nghi thức cúng chay, các cỗ tế được chuyển đến trai đàn trước sân chùa Bà để tiến hành khai đàn, chẩn tế. Lá phướn được treo lên nóc chùa, đánh dấu nghi thức cầu an và chuẩn bị cho màn xô cỗ đổ giàn. Tại đây, các võ sư và võ sĩ từ nhiều võ đường tham gia lễ hội, tổ chức thi đấu và biểu diễn võ thuật cổ truyền để tranh giành cỗ heo và lá phướn danh dự – biểu tượng của tinh thần thượng võ. Chiến thắng không chỉ mang lại danh dự cho võ đường mà còn khẳng định uy tín và tiếng tăm của các võ sĩ.  

Theo TS Nguyễn Văn Dự, giảng viên Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, chùa Bà được xây dựng vào năm 1873 (Quý Dậu), và lễ hội Đổ Giàn theo chu kỳ thường diễn ra vào các năm Quý Dậu 1873, Đinh Sửu 1877, Tân Tỵ 1881,..Tuy nhiên, sau lần tổ chức vào năm 1941 (Tân Tỵ), lễ hội không còn được duy trì. Đến năm 2005 (Ất Dậu), lễ hội được phục hồi nhưng sau đó lại tiếp tục gián đoạn cho đến hiện nay.

Lễ hội Đổ Giàn đối với du lịch và bảo tồn di sản văn hóa Bình Định
Lễ hội là dịp để bảo tồn và phát huy võ thuật truyền thống của Bình Định, giúp cho các thế hệ trẻ hiểu hơn về lịch sử và giá trị của môn võ này. Việc tổ chức lễ hội thường xuyên sẽ giúp duy trì và phát triển môn võ Đổ Giàn, tránh cho nó bị mai một theo thời gian.
Lễ hội Đổ Giàn là một điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước. Việc tham gia lễ hội sẽ giúp du khách trải nghiệm một nét văn hóa độc đáo, tìm hiểu về võ thuật truyền thống và đời sống văn hóa của người dân Bình Định.Lễ hội góp phần quảng bá hình ảnh Bình Định đến với du khách trong và ngoài nước, tạo điều kiện để phát triển du lịch và kinh tế của tỉnh. Sự kiện này giúp Bình Định khẳng định vị thế là một vùng đất võ giàu truyền thống, thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng.

Lễ hội là dịp để người dân địa phương thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó, cùng nhau gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương. Lễ hội Đổ Giàn không chỉ là một lễ hội thể thao đơn thuần mà còn là một hoạt động văn hóa đặc sắc, góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa võ thuật của Bình Định. Việc đầu tư và phát triển lễ hội sẽ giúp quảng bá hình ảnh, thúc đẩy du lịch và tạo nên điểm nhấn đặc biệt cho vùng đất võ này. Sự thành công của Lễ hội Đổ Giàn phụ thuộc vào sự chung tay góp sức của chính quyền địa phương, các tổ chức văn hóa và toàn thể người dân Bình Định.

Gu Vietnam