Chỉ cần nghe đến cái tên “Nem Chợ Huyện”, người ta như được kéo về với miền quê Bình Định mộc mạc, nơi sản sinh ra nhiều món ăn làm nức lòng bao thực khách. Giữa lòng vùng đất võ kiên cường, Nem Chợ Huyện nổi bật lên như một biểu tượng ẩm thực đặc trưng – vừa đậm chất dân dã, vừa tinh tế đến từng hương vị.

Nguồn gốc của Nem Chợ Huyện

Nem Chợ Huyện không chỉ là một món ăn thông thường, mà còn là kết tinh của văn hóa và truyền thống lâu đời, trở thành văn hóa ẩm thực và là một trong những đặc sản hấp dẫn của vùng đất Bình Định.

Không ai biết chính xác Nem Chợ Huyện xuất hiện từ khi nào, nhưng theo các tài liệu dân gian và lời kể truyền miệng của các nghệ nhân làm nem lâu đời tại Tuy Phước, thì món ăn này có thể đã tồn tại từ vài thế kỷ trước. 

Có giả thuyết cho rằng, nguồn gốc của Nem Chợ Huyện bắt nguồn từ thời kỳ Chăm Pa, khi người Chăm ướp thịt bằng các gia vị như muối, ớt và thảo mộc để bảo quản thịt tươi. Khi người Việt đến định cư tại vùng đất này, họ đã học hỏi, kế thừa và cải tiến phương pháp ấy, tạo nên món nem mang phong vị rất riêng.

Qua năm tháng, nghề làm nem phát triển mạnh, đặc biệt ở các làng nghề quanh thị trấn Tuy Phước. Từng gia đình, từng thế hệ đều có bí quyết riêng trong cách chọn thịt, pha gia vị, canh thời gian ủ nem… Dù ngày nay có nhiều phương tiện hỗ trợ hiện đại hơn, nhưng với người dân xứ Nẫu, làm nem vẫn là một nghệ thuật cần sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và cả cái tâm.

Ngày nay, Nem Chợ Huyện đã trở thành một món đặc sản nổi tiếng ở Bình Định, là một phần không thể thiếu trong các lễ hội ẩm thực truyền thống và sự kiện văn hóa của tỉnh.

Bí quyết tạo nên hương vị trứ danh

Muốn có được miếng Nem Chợ Huyện ngon, người làm phải bắt đầu từ khâu chọn nguyên liệu. Thịt heo dùng làm nem nhất định phải là thịt tươi mới trong ngày, phần nạc thăn tươi rói, không quá nhiều gân và mỡ. Sau khi rửa sạch, thịt được băm hoặc quết nhuyễn cho đến khi dẻo, dai, dính lại thành một khối.

Phần da heo là thành phần không thể thiếu để tạo độ giòn. Da được luộc chín tới, sau đó ngâm qua nước lạnh, cạo sạch lông rồi thái sợi mỏng. Tùy vào tay nghề mà sợi da được cắt đều tăm tắp, trắng trong và có độ dai vừa đủ.

Gia vị cũng là yếu tố then chốt. Tỏi phải là loại tỏi ta thơm nồng, ớt phải cay the, muối, đường, tiêu xay và nước mắm ngon phải được pha theo tỷ lệ hợp lý để không làm át mùi thịt mà vẫn tạo vị đậm đà. Tất cả nguyên liệu sau khi sơ chế sẽ được trộn đều rồi gói vào lá ổi – một điểm đặc trưng hiếm nơi nào có. Mùi thơm dìu dịu của lá ổi không chỉ giúp át đi mùi tanh, mà còn hòa quyện vào miếng nem, tạo nên dư vị rất riêng biệt.

Lớp ngoài cùng được bọc bằng lá chuối tươi để giữ ẩm và định hình. Tùy theo kích cỡ mà người ta có thể gói thành miếng nhỏ hình vuông hoặc dạng đòn dài. Nem sau đó được để nơi khô ráo, thoáng mát trong 1–2 ngày để lên men tự nhiên. Quá trình này không có chất bảo quản, không dùng men nhân tạo, chính vì thế mà vị chua nhẹ đặc trưng của Nem Chợ Huyện luôn được đánh giá cao.

Cách ăn đơn giản nhưng không bao giờ nhàm chán

Một trong những điểm hấp dẫn của Nem Chợ Huyện là cách thưởng thức rất đa dạng. Người ta có thể ăn nem ngay sau khi bóc lớp lá, chấm với chút tương ớt, nước mắm tỏi ớt hoặc muối tiêu chanh. Miếng nem khi ấy sẽ bung tỏa đầy đủ các tầng hương vị: vị chua nhẹ, ngọt thịt, cay cay của ớt, thơm nồng của tỏi và thoảng chút hương lá ổi.

Ngoài ra, Nem Chợ Huyện còn được kết hợp với nhiều món khác như cuốn rau sống với bánh tráng, làm gỏi nem chua, chiên giòn hoặc nướng than. Dù biến tấu theo cách nào, cái hồn của nem – tức là vị chua dịu, giòn giòn của da, dai nhẹ của thịt và hương lá ổi – vẫn còn nguyên vẹn.

Không chỉ ngon, Nem Chợ Huyện còn là nguồn cung cấp dinh dưỡng phong phú. Với thành phần chính là thịt heo và da heo, món ăn giàu protein, collagen tự nhiên và các vi chất cần thiết cho cơ thể. Điều quan trọng hơn, quá trình lên men tự nhiên của nem giúp tăng lợi khuẩn, tốt cho hệ tiêu hóa.

Ngoài ra, Nem Chợ Huyện còn là món quà quê đầy ý nghĩa. Người Bình Định mỗi lần đi xa hay có dịp về quê đều không quên mua vài chục cái nem để làm quà. Không chỉ đơn giản là tặng món ăn ngon, mà còn là trao gửi một phần ký ức, văn hóa và tình cảm quê hương.

Giữ lửa truyền thống, lan tỏa hồn Việt

Ngày nay, với sự phát triển của du lịch và thương mại điện tử, Nem Chợ Huyện đã vượt ra khỏi phạm vi địa phương để tiếp cận nhiều vùng miền khác. Nhiều cơ sở sản xuất đã được cấp chứng nhận an toàn thực phẩm, có bao bì, nhãn hiệu và hệ thống phân phối rõ ràng. Tuy nhiên, điều đáng quý là phần lớn các hộ làm nem ở Tuy Phước vẫn giữ nguyên phương pháp thủ công truyền thống – như một cách để bảo tồn hương vị xưa.

Tại các lễ hội văn hóa, hội chợ ẩm thực hay sự kiện quảng bá du lịch Bình Định, Nem Chợ Huyện luôn là một trong những sản phẩm chủ lực, được du khách trong và ngoài nước đặc biệt yêu thích. Với mỗi miếng nem được đưa lên bàn, không chỉ là món ngon được chia sẻ, mà còn là bản sắc vùng miền được lan tỏa.

Nem Chợ Huyện không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà là cả một hành trình gắn liền với đất, với người và với văn hóa Bình Định. Nếu có dịp đặt chân đến xứ Nẫu, hãy một lần thưởng thức Nem Chợ Huyện – để cảm nhận cái hồn quê chân chất, để hiểu vì sao chỉ một miếng nem nhỏ lại có thể chất chứa cả một vùng ký ức.

Gu Vietnam